-
1 һава
сущ.1) во́здух, атмосфе́ра || возду́шный, атмосфе́рныйһава экологиясе — эколо́гия атмосфе́ры
саф һава сулау — дыша́ть све́жим во́здухом
тынчу һава — спёртый во́здух
һава куыклары — пузырьки́ во́здуха ( в жидкости)
һаваның дымлылыгы — вла́жность во́здуха
һава белән җылыту — обогрева́ть (нагрева́ть) во́здухом
салкын һава дулкыны — волна́ холо́дного во́здуха
һава агымы — возду́шный пото́к
һава басымы — атмосфе́рное давле́ние; давле́ние во́здуха
2) во́здух; не́бо, небеса́ || возду́шный, небе́сныйһаваны күзәтү — наблюде́ние за во́здухом
һавага күтәрелү — подня́ться в во́здух (не́бо)
һава элемтәсе — возду́шное сообще́ние
һава сугышы — возду́шный бой
һава чиген бозу — нару́шить возду́шную грани́цу
һава десантчылары — возду́шные деса́нтники
һава төсендә — голубо́й, лазу́рный, цве́та не́ба, небе́сно-голубо́го цве́та
лачын кошка һава кадерле — (посл.) пти́це-со́колу не́бо ми́ло
котырган эт һавага карап өрү белән, айның нуры бетмәс — (посл.) из-за того́, что бе́шеная соба́ка обла́ивает не́бо, свет луны́ не поме́ркнет
3)а) пого́да || пого́дный, атмосфе́рныйалмашынучан һава — переме́нная пого́да
аяз һава — я́сная пого́да
көзге юеш һава — осе́нняя промо́зглая пого́да
һава бозылды — пого́да испо́ртилась (уху́дшилась)
болытлы һава — о́блачная пого́да, па́смурный день
һава салкынайтты — похолода́ло
һава шартлары — пого́дные усло́вия
һава үзгәреше — атмосфе́рные измене́ния
һавага карап, өең як — (посл.) ота́пливай дом по пого́де
б) перен. атмосфе́ра, обстано́вкаколлективтагы һаваны үзгәртү — измени́ть атмосфе́ру в коллекти́ве
4) кли́мат || климати́ческийтөньякның кырыс һавасы — суро́вый кли́мат се́вера
аңа көньяк һавасы ярамый — ему́ вре́ден кли́мат ю́га
диңгез буе һавасы — кли́мат на побере́жье мо́ря
5) как первый компонент русских сложных слов воздухо-һава алмашы — воздухообме́н
һавада йөзү (очу) — воздухопла́вание
һава үткәрми торган — воздухонепроница́емый
һава суыргыч — воздуховса́сывающий
•- һава алу
- һава ачылу
- һава бозу
- һаваны тынчыту
- һава бушлыгы
- һава ваннасы
- һава -десант гаскәрләре
- һава корабле
- һава көчләре
- һава мендәре
- һава океаны
- һава өрдергеч
- һава сигналы
- һава тревогасы
- һава торышы
- һава упкыны
- һава шары
- һавага ату
- һавага очу
- һавага чыгу
- һавасы чыгу••һава баганалары — пусты́е мечты́
һава белән туену (туенып тору) — пита́ться во́здухом; пита́ться ма́нной небе́сной
- һавага күтәреп мактауһава үбеше — возду́шный поцелу́й
- һавага күтәрү -
2 тынчу
1. неперех.1) заста́иваться/застоя́ться || заста́ивание ( воды)җилсез һава да тынчый — без ве́тра и во́здух заста́ивается
2) станови́ться/стать спёртым, за́тхлым, ду́шнымбүлмәбез тынчыды — в ко́мнате на́шей ста́ло ду́шно
3) диал. ту́хнуть ( о яйцах)•2. прил.1) за́тхлый, спёртый; ду́шный ( о воздухе в помещении)тынчу бүлмә — ду́шная ко́мната
2) застоя́вшийся, засто́йный ( о воде)тынчу күл — застоя́вшееся о́зеро
3) перен. засто́йный, ко́сный, косне́ющийтынчу тормыш — засто́йная жизнь
-
3 затхлый
-ая; -ое1) тынчу, тынчыган2) күгәргән, сөрсегән, каксыган3) перен. черек, бозык -
4 спёртый
-
5 буу
перех.1) души́ть, задуши́ть, удуши́ть, уда́вливать/ удави́ть, дави́ть, задра́ть, придуши́ть разг.төлке тавыкны буа — лиса́ ду́шит ку́рицу
2) души́ть; жатьгалстук муенны буа — га́лстук жмёт ше́ю
ютәл буа — ка́шель ду́шит
тынчу һава сулышны буа — спёртый во́здух не даёт дыша́ть
көчле ярсу Бакыйның сулышын буды — си́льная я́рость прихвати́ла дыха́ние Бакы́я
3) затя́гивать/затяну́ть, подпоя́сывать/подпоя́сать, подпоя́сываться/подпоя́саться || затя́гивание, подпоя́сываниебилгә каеш буу — подпоя́саться ремнём
ул тунын киң каеш белән буган — он затяну́л шу́бу широ́ким ремнём
4) пруди́ть, запружа́ть/запруди́ть, перепру́живать/перепруди́ть || запру́живаниеинешне буу — запруди́ть ре́чку
5) перен. души́ть/задуши́ть; зажима́ть/зажа́ть, дави́ть, подави́ть || зажи́минициативаны буу — подави́ть инициати́ву; зажи́м инициати́вы
революцион хәрәкәтне бумакчы булу — пыта́ться задуши́ть революцио́нное движе́ние
ирекне буу — задуши́ть свобо́ду
•- буып алу- буып бетерү
- буып кую
- буып сорау
- буып үтерү
См. также в других словарях:
тынчык — ф. 1. Җил исмәү, һава кермәү сәбәпле сасу, исләнү, тынчу хәлгә килү. Сөрсү, күксү (су, һава тур.) 2. с. Җил кермәү һ. б. сәбәп аркасында сөрсегән, күксегән, сасыган 3. с. Бернинди яңалык яки яңа уй фикерләр белән сугарылмаган, торгынлыкка баткан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөркү — I. ф. 1. Чәчрәтеп яки тузанландырып сибү (сыекчаны). Куәт белән һәм мул итеп чыгарып тарату (газ, төтен, пар, нур һ. б. ш.) 2. Нык аңкыту (исне һ. б. ш.) 3. күч. Нык сизелеп, беленеп тору (хисләр һ. б. тур.). II. БӨРКҮ – с. Эссе, артык дымлы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
